Jod - cicha epidemia niedoboru

"Ograniczajmy sól" - alarmują lekarze. Ale w jaki sposób dostarczyć do organizmu niezbędny dla zdrowia jod?

Wśród osób, które spożywają posiłki bogate w sól występuje większa częstotliwość zachorowań na pewne nowotwory.[1] Niektórzy pacjenci są również podatni na powodowane spożyciem sodu podniesienie ciśnienia krwi.

W związku z niebezpieczeństwem nadmiernego stosowania soli, wielu z nas ograniczyło jej konsumpcję. To doprowadziło do ryzykownego, niezamierzonego rezultatu.

Typowa zachodnia dieta zawiera niewiele jodu. Natomiast dodatkowe ograniczenie przyjmowania jodowanej soli kuchennej, doprowadza do niedoboru tego pierwiastka w organizmie. Nieodpowiedni poziom nie tylko zaburza funkcje tarczycy, ale wiąże się także z podniesionym ryzykiem nowotworu piersi i mastopatią, zmęczeniem czy przyrostem masy ciała.

Na szczęście, jod nie jest kosztownym pierwiastkiem, dlatego powinien być dodawany do wielowitaminowych formuł, które można stosować każdego dnia.

Powszechne spożywanie jodu eliminuje epidemię wola tarczycy

Większość Amerykanów będących w wieku powyżej 60 lat pamięta jeszcze czasy epidemii wola - nieestetycznie powiększonej tarczycy widocznej na szyi. Aż jedna trzecia mieszkańców niektórych części kraju była tym dotknięta.

Problem wola nie odnosił się jedynie do jego nieatrakcyjnego wyglądu. Czasami gdy osiągał groteskowe rozmiary, ugniatał sąsiednie struktury, takie jak tchawica, co wymagało jego chirurgicznego usunięcia. Natomiast w przypadku kobiet w ciąży istniało zwiększone ryzyko urodzenia dziecka upośledzonego umysłowo.

Związek pomiędzy wolem a niedoborem jodu potwierdzono podczas eksperymentu lekarza rodzinnego, prowadzonego na uczennicach w 1916 roku. Mimo zastrzeżeń mieszkańców, dr David Marine podawał (jak obecnie uznajemy) bardzo duże dawki - 170- 340 mg/dzień (170000 - 340000 mcg) jodku sodu przez okres 10 dni, powtarzając je co ​​6 miesięcy przez 2,5 roku. Wśród 900 dziewcząt ze zdrowymi tarczycami, które otrzymywały suplement, nie rozwinęło się wole, w porównaniu z 28% w grupie kontrolnej.[2]

Zrozumienie wagi jodu przeniosło wreszcie dyskusję do sfery publicznej służby zdrowia, ponieważ uznano, że jest to zbyt istotna sprawa, aby pozostawiać ją w kwestii wyboru osób indywidualnych, rodzin czy lekarzy. Brak telewizora, radia, internetu czy powszechny analfabetyzm utrudniał ogólnokrajową edukację. W 1924 roku agencja Food and Drug Administration (FDA) uruchomiła dobrowolny program, który opierał się na dodawaniu jodu do soli kuchennej.[3]

Od 1950 do 1970 roku, większość Amerykanów ochoczo i bez umiaru potrząsało solniczką. Na skutek tego, wyraźny niedobór jodu w przypadku większości stał się przeszłością, a wole tarczycy pojawiało się sporadycznie. Wg wytycznych FDA, około pół łyżeczki soli jodowanej na dzień lub 3000 mg (zawierające 1,150 mg sodu), dostarcza 150 mcg jodu dziennie - zalecane dzienne spożycie (ZDS). ZDS jest wyższe dla kobiet w ciąży lub karmiących matek.[4]

Powszechne stosowanie soli zostało w końcu uznane za czynnik ryzyka nadciśnienia tętniczego, ponieważ sód zwiększa ciśnienie krwi i zatrzymywanie płynów w organizmie.[5] W rezultacie, po rozwiązaniu problemu wola i wymazaniu go ze świadomości większości Amerykanów, publiczna służba zdrowia wezwała do ograniczenia soli, którą uznano za zagrożenie dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego związane z nadciśnieniem.

W XXI wieku, wiele dbających o zdrowie osób z dumą deklaruje wytrwałość w unikaniu soli, a zwłaszcza jodowanej soli kuchennej. Inni zwracają się ku alternatywom, takim jak sól morska (zawierającej bardzo małą ilość jodu), sól koszerna (nie zawierającej jodu) lub substytut soli na bazie chlorku potasu (nie zawierających jodu).

Zapomniany jod

Komunikaty publicznej służby zdrowia, dotyczące ograniczenia stosowania soli stanowią podstawową przyczynę stopniowego i podstępnego powrotu problemu niedoboru jodu. National Health and Nutrition Examination Surveys (NHANES) oceniające zdrowie Amerykanów wykazały 50% redukcję stężenia jodu i czterokrotny wzrost niedoboru w okresie między 1971 a 1994 rokiem. 12% populacji badanej w latach 1988/94 miało poważnie niski poziom jodu (na postawie badania moczu).[6] Ponadto, stwierdzono również, że kobiety w wieku rozrodczym są szczególnie narażone na jego niedostateczny poziom - potwierdził to wynik sięgający 36%.[7]

Lekarz William Davis twierdzi, że w klinice kardiologicznej w której pracuje, każdego dnia pojawia się dwóch lub trzech pacjentów, u których widoczne jest małe lub umiarkowane wole tarczycy. A zatem - historia się powtarza.

Sól jodowana nie jest wystarczająco ''jodowana"

Można zadać pytanie - czy polegając jedynie na jodowanej soli, na pewno zaspakajamy potrzeby naszych organizmów na ten istotny pierwiastek?

Niedawno prowadzona szczegółowa analiza różnych marek soli dostępnych w sprzedaży wykazała, że po otwarciu produktu - jod bardzo szybko się ulatnia. Gdy pojemnik jest wystawiony na działanie powietrza, zawartość tego pierwiastka przepada już w ciągu czterech tygodni po otwarciu (nawet szybciej w warunkach dużej wilgotności). Badania wskazują, że nawet wśród osób, które często korzystają z solniczek podczas gotowania, dzienne spożycie jodu może być poniżej zalecanej normy.[8]

Większość soli stosowanej w przetworzonej żywności nie jest jodowana. Podczas gdy produkty mleczne i pieczona żywność (chleb i pokrewne) dawniej były istotnymi źródłami tego istotnego pierwiastka, obecnie jego zawartość spadła ze względu na zmianę przepisów.[9]

Nie ma wątpliwości, że sól jodowana, którą niegdyś w ”karnistrach" kupowały matki co kilka miesięcy, zatrzymała epidemię woli. Jednak w wyniku współczesnych działań na rzecz ograniczenia soli, jeden pojemnik może stać nawet i przez ponad 6 miesięcy, w czasie którym całkowicie został pozbawiony jodu.

Czy brak wola oznacza doskonałe zdrowie tarczycy?

Jaka ilość jodu jest niezbędna do utrzymania idealnego stanu zdrowia? W ostatnich latach, odkąd wykazano związek pomiędzy poziomem jodu i chorobą tarczycy, brak powiększonego wola stosuje się jako wskaźnik odpowiedniej ilości tego pierwiastka. Istniejące wole sugeruje natomiast jego niedostateczny poziom. (Uwaga: Podczas gdy większość wystąpień wola sugeruje niski poziom jodu, powodem tego może być również np. choroba Gravesa-Basedowa).[10]

Nadużywanie soli jodowanej w XX wieku doprowadziło do złudnego poczucia bezpieczeństwa. Ponieważ sól jodowana opanowała problem wola, specjaliści oraz opinia publiczna była błędnie przeświadczona o swojej wiedzy na temat jodu. Ale czy rozwiązanie problemu wola oznacza również, że czynność tarczycy jest prawidłowa? A jeśli wole stanowi widoczny objaw niedoczynności, to czy istnieje dawka jodu, która może poprawić funkcjonowanie tarczycy, nawet jeśli wole już zostało usunięte?

Obecne zalecane dzienne spożycie jodu wynoszące 150 mcg/dzień dla osób dorosłych i kobiet nie będących w ciąży, jest rzeczywiście wystarczające w profilaktyce czy leczeniu wola. Spożywanie mniejszych ilości przez miesiące czy lata prowadzi do powiększenia tarczycy - "hipertrofii," nieudanej próbą reakcji organizmu, mającej poprawić pozyskiwanie niewielkich, ale dostępnych ilości jodu z krwiobiegu. Jeśli niedobór jodu utrzymuje się dłużej, cierpi na tym produkcja hormonów tarczycy -T3 i T4, po czym pojawia się niedoczynność (niskie poziomy hormonów tarczycy). Aby to zrównoważyć, przysadka mózgowa produkuje znaczną ilość hormonu tyreotropowego (TSH). Ten z kolei powoduje zwiększone wytwarzanie T4 - czasami z powrotem do normalnego poziomu, a także stymuluje wzrost tarczycy.[11]

Dzięki Japończykom naukowcy inaczej podchodzą do sprawy konsumowania dużych dawek jodu. Mieszkańcy Japonii spożywają wiele produktów pochodzących z oceanu, wliczając w to bogate w jod wodorosty, takie jak kelp czy nori. Nawet żywność uprawiana w tamtejszej glebie, ma kilkakrotnie większą zawartość tego pierwiastka niż w innych częściach świata. [12]

Ilość spożywanego przez nich jodu szacuje się od 378 mcg do maksimum 13800 mcg na dzień. Nad wyraz szeroki zakres wynika po części ze względu na zróżnicowaną konsumpcję wodorostów.[13] Dlatego też, japońscy naukowcy twierdzą, że określenie "typowego" spożycia tego pierwiastka jest niemożliwe do ustalenia, choć i tak jest wyraźnie kilka razy większe niż w Ameryce.

Niektórzy eksperci twierdzą, że spożywanie większych ilości jodu w Japonii odpowiada za mniejszą częstotliwość występowania mastopatii, nowotworu piersi czy chorób tarczycy.[14] Dowody potwierdzające związek pomiędzy jodem a mastopatią są najsilniejsze.

Czy spożywana przez Japończyków ilość jodu jest bliska "idealnej"? Jeśli zalecane dzienne spożycie wynoszące 150 mcg powoduje pewną poprawę w ocenie stanu tarczycy, to czy 300 mcg, 900 mcg, 10000 mcg lub nawet 50000 mikrogram wpłynie na dalszą poprawą funkcji tego gruczołu lub ogólnego stanu zdrowia? Mimo, że są zwolennicy bardzo dużych dawek jodu, po spożywaniu których oczekują przesadnych wyników, to nie zostało to jeszcze oficjalnie potwierdzone. Niestety, testy badające tak duże ilości tego pierwiastka nie zostały wykonane w czasach nam najbliższych, przy zastosowaniu obecnie dostępnych metod. Jednak doświadczenia, takie jak w Japonii wykazują, że idealna dawka jodu jest znacznie wyższa niż obecne zalecenia.

Pomimo prawie 90 lat starań publicznej służby zdrowia, można odnieść wrażenie, że pozostało jeszcze wiele do odkrycia w dziedzinie jodu i jego wpływu na zdrowie. Optymalna dawka wydaje się być wśród tych niewyjaśnionych tajemnic.

Jod a mastopatia i nowotwór piersi

Najbardziej wymowne spojrzenie na temat idealnej dawki jodu pochodzi z badań nad jego związkiem ze zdrowiem piersi. W ostatnich latach pojawiło się wiele danych sugerujących, że niedobór jodu leży u podstaw zwiększonego ryzyka nowotworu piersi.
Oprócz faktu, że zarówno piersi jak i tarczyca zawierają duże stężenie jodu,[15] istnieje jeszcze kilka powiązań:

• Nowotwór piersi i choroby tarczycy najczęściej pojawiają się u kobiet po menopauzie.[16]
• Kobiety cierpiące na nowotwór piersi są bardziej narażone na powiększenie gruczołu tarczycy. [17]
• Japonki są w grupie niskiego ryzyka nowotworu piersi - niemal najniższego na świecie - w przeciwieństwie do Amerykanek. Ryzyko Amerykanek japońskiego pochodzenia jest podobne do Amerykanek rasy kaukaskiej.[18]
• Kilka kanadyjskich badań oceniających wpływ leczenia zarówno jodkiem sodu jak i jodem cząsteczkowym (I²) kobiet chorujących na mastopatię, wykazało znaczne zmniejszenie objawów.[19] Obserwacje te stanowiły podstawę dla stworzenia popularnej formy jodu - Iodoral ®, która zawiera kombinację 5 mg jodu jako I² i 7,5 mg jodku potasu.

Każda kobieta, znając bliskie powiązanie między spożywaniem jodu a zdrowiem piersi, wolnymi od mastopatii i nowotworu, może zwiększyć dawkę tego pierwiastku w swojej diecie. Niektóre osoby uważają, że idealna ilość jodu jest wielokrotnie większa niż zalecane dzienne spożycie (ZDS). Japońskie doświadczenie dowodzi, że duże dawki (tysiące mikrogram) są bezpieczne i prawdopodobnie korzystniejsze dla zdrowia. Kilka badań sugeruje również, że przyjmowanie ilości mierzonych nawet w miligramach jest bezpieczne,[20] chociaż na początku może pojawić się okres zwiększonej produkcji TSH, który zwykle normalizuje się przy dłuższym czasie stosowania.[21]

Jod - czy i ty cierpisz na niedobór?

Jak na ironię, dbający o zdrowie ludzie często są najbardziej narażeni na niedobór jodu. Jednym z powodów tego jest fakt, że sportowcy i osoby ciężko pracujące fizycznie tracą ten pierwiastek śladowy poprzez pocenie się.

[22] W jednym z badań prowadzonych w szkole średniej, poważny niedobór jodu wykazano u 38,5% uczniów uprawiających piłkę nożną.[23] Wśród wegetarian istnieje również znacznie większe prawdopodobieństwo niedoboru, ponieważ żywność pochodzenia roślinnego jest mniej bogata w jod niż ta pochodzenia zwierzęcego. Pewne badanie ujawniło niedobór jodu u 25% wegetarian i aż 80% wegan, w porównaniu z tylko 9% u osób spożywających dietę mieszaną, w skład której wchodziło mięso.[24]

Podczas gdy analiza moczu (jednorazowa lub 24-godzinna zbiórka moczu) stosowana jest w badaniach epidemiologicznych w celu oceny średniej ilości jodu w populacji, metoda jest niedoskonała z powodu codziennej zmiany jego poziomu u badanych osób [25] i dlatego nie jest powszechnie stosowana w normalnej praktyce.

W związku z tym, że bezpośrednia ocena poziomu jodu u indywidualnych osób jest trudna do ustalenia, można go oszacować pośrednio poprzez obserwację w kierunku objawów niedoczynności tarczycy. Kiedy spożycie tego pierwiastka jest niedostateczne, cierpi na tym produkcja hormonu tarczycy, co w konsekwencji doprowadza do niedoczynności. Do najczęstszych objawów choroby należą uczucie zmęczenia, nietolerancja zimna, zimne dłonie i stopy, "mgliste" myślenie lub trudności z koncentracją, zwiększona potrzeba snu, suchość skóry, przerzedzone włosy oraz zaparcia. Obecność któregokolwiek z tych objawów sugeruje niski poziom hormonów tarczycy i prawdopodobnie niedostateczne stężenie jodu.

Ponieważ tarczyca jest organem termoregulacyjnym, to temperatura naszego ciała  również może świadczyć o stanie zdrowia tego gruczołu. Doustny pomiar termometrem zaraz po przebudzeniu, daje obraz przybliżonej, najniższej, nocnej temperatury.[26] Konsekwentny wynik poniżej 36,3 °C może sugerować niedoczynność tarczycy. Temperatura poniżej 36,1 °C niemal na pewno to potwierdza.

Laboratoryjna ocena stanu tarczycy może być szczególnie pomocna. Chociaż idealny poziom powszechnie mierzonego hormonu TSH jest przedmiotem dyskusji, najnowsze wyniki badań nad 25000 uczestników wykazują, że najlepsze stężenie TSH wynosi 1,4 lub mniej (niektóre laboratoria za poprawny wskazują wynik do 5,5).[27] Typowym objawem niedoczynności tarczycy jest zwiększone stężenie TSH a obniżone poziomy wolnych T4 i  T3 (chociaż T3 a w szczególności T4 czasami może być w normie).[28] Jeśli winnym za ten stan rzeczy jest niedobór jodu, to włączenie jego spożycia przywraca zazwyczaj stan tarczycy do bardziej korzystnych zakresów.

Jod - czy i Ty powinieneś stosować suplementację?

Organizm każdego z nas potrzebuje jodu. Aby zachować optymalne zdrowie jego obecność jest niezbędna, tak jak w przypadku witaminy C, przy braku której rozwija się szkorbut.

Mądrość ludowa głosi, że niedobór jodu jest rzadkością, ponieważ przypuszczalnie wszyscy dostarczają do organizmu wystarczające ilości dzięki używaniu soli jodowanej i spożywaniu przetworzonej żywności. Jednak pojawiające się dane ukazujące rosnący wskaźnik niedoboru jodu wśród osób najbardziej dbających o zdrowie, sugerują co innego. Dostarczanie do organizmu jodu poprzez konsumpcję soli jodowanej jest potencjalnie niezdrowe, ponieważ u osób podatnych sól zwiększa ciśnienie krwi i powoduje zatrzymanie płynów. Co więcej, może również zwiększać ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów.[29] Uzyskanie jodu z soli w diecie jest również zawodne, ponieważ jego zawartość jest niestała.[30]

Pomimo, że dzienne zalecenie spożycia jodu to 150 mcg/dzień, to wynik ten wydaje się być niewystarczający dla utrzymania zdrowia tarczycy. Odpowiednia dawka powinna być większa, prawdopodobnie znacznie wyższa dla osób które ćwiczą, stosują dietę wegańską lub wegetariańską oraz dla każdego kto przechodził okres niedoboru jodu, który uszczuplił jego zapasy.

Na rynku dostępnych pod postacią suplementu jest kilka form jodu. Należy jednak pamiętać, że wiele preparatów witaminowych zawiera go w ilościach 150 mcg. Dobrym źródłem tego pierwiastka jest również wodorost kelp, który regularnie spożywają mieszkańcy Japonii.

Jeśli cierpisz na niedoczynność tarczycy, dawka jodu powinna być indywidualnie dobrana przez lekarza. Rzadko zdarza się aby tarczyce pacjentów źle odpowiadały na leczenie jodem.[31] Czasami dzieje się tak, ponieważ niedobór jodu zaburza funkcje tarczycy, a jego uzupełnienie może tymczasowo pogorszyć sytuację i uruchomić chwilową  nadmierną aktywność tarczycy.

Nieświadome okradanie naszych organizmów

W przyrodzie jod jest stosunkowo rzadkim elementem. W dużych ilościach można go znaleźć jedynie w oceanie. Pomimo, że jest obecny również w glebie, to w wielu miejscach na całym świecie jest go niewiele.

Jod jest niezbędny do życia. Jego obecność jest szczególnie ważna dla rozwoju mózgu dzieci, dlatego niedobór jest głównym, ale możliwym do uniknięcia, powodem opóźnienia umysłowego na całym świecie.

Choć wole było stosunkowo częstym problemem kilka pokoleń temu, to większość osób w wieku średnim oraz młodszym nigdy nie miało okazji go zobaczyć. Odpowiada za to w dużej mierze praktyka przemysłowego jodowania soli, po raz pierwszy zastosowana w latach 20-tych ubiegłego wieku.[32] (firma Morton jako pierwsza w 1924 roku dodała jod do soli, po udanej kampanii zdrowotnej).[33] Niestety, o czym świadczą najnowsze wyniki agencja FDA, obecnie wielu producentów soli kuchennej nie dodaje jodu w ilościach wystarczających do utrzymania optymalnego zdrowia.

Inne skutki niedostatecznego poziomu, tak zwane zaburzenia z niedoboru jodu (ang. iodine defficiency disorders, IDD), pomimo, że są subtelne to mogą wyrządzić większe szkody.[34] Szacuje się, że IDD dotyka od 800 milionów do 2 miliardów ludzi na całym świecie a ograniczenie spożywania soli może podnieść te liczby jeszcze bardziej.[35]

Korzyści zdrowotne wynikające ze zmniejszenia konsumpcji soli zostały już dobrze potwierdzone.[36] Wiele osób w celu ochrony przed wysokim ciśnieniem krwi i chorobami układu krążenia, stara się zatem nie używać soli. Przekłada się to jednak również i na ograniczenie przyjmowania jodu, co wyjaśnia, dlaczego w przeciągu 20 lat średni poziom jego zawartości w moczu spadł o ponad połowę.[37] Co więcej, na pozór zdrowe, świadome zachowania również mogą przyczyniać się do zmniejszonego przyjmowania jodu. (patrz tabela 1.)

Niebezpieczeństwo niskiego poziomu jodu w diecie jest dodatkowo potęgowane przez zmniejszoną zdolność organizmu do jego wykorzystywania, powstałą w wyniku zanieczyszczenia przez środowiskowe, wszechobecne toksyny zwane  nadchloranami.

Początkowo opracowane na potrzeby ładunków wybuchowych i paliwa rakietowego,[38] nadchlorany, przenikają obecnie do wód gruntowych i żywności w krajach wysoko uprzemysłowionych. W niektórych produktach spożywczych są obecne nawet pod postacią wzmacniacza smaku.[39] Hamują one zdolność tarczycy do absorbowania i wykorzystywania jodu - efekt, który budzi niepokój kiedy spożycie tego pierwiastka spada.[40]

Dzienne zalecane spożycie w USA (RDA) jodu to 150-290 mikrogramów (mcg) dla dorosłych, a górna granica ustalona przez Food and Nutrition Board of the Institute of Medicine dopuszcza 1100 mcg.[41]

Jak się okazuje, te ilości mogą być niewystarczające, aby rozwiązać niektóre problemy zdrowotne. Zalecenia po raz pierwszy zostały ustalone jedynie w celu zapobiegania powstaniu woli. W badaniu przeprowadzonym na ochotnikach z innymi objawami niedoboru jodu - takimi jak mastopatia,  wykorzystano 3000-6000 mcg/dzień dawki, które nie powodowały żadnych efektów ubocznych.[42]

Dla porównania, średnie dzienne spożycie jodu przez Japończyków waha się między  5280 a 13800 mcg. Ilości te nie powodują żadnych niepożądanych efektów, a wręcz przeciwnie - przynoszą wiele korzyści.[43] Japońskie doświadczenie rzuca nowe światło na znaczenie jodu, nie tylko w odniesieniu do zdrowia tarczycy, ale także innych funkcji organizmu. Dowody potwierdzają w szczególności jego wpływ na utrzymywanie zdrowych piersi, głównego problemu wielu kobiet.

Tarczyca i jod

Tarczyca znajduje się w przedniej części szyi, tuż poniżej krtani. Produkuje dwa hormony, pochodzące z aminokwasu tyrozyny i kilku atomów jodu. Kontrolują one metabolizm organizmu, regulując temperaturę ciała, tętno, zużycie glukozy a nawet poziom lipidów we krwi.[44]

Zbyt dużo hormonu tarczycy (nadczynność tarczycy) prowadzi do nadmiernie przyspieszonego metabolizmu. Osoby cierpiące na tę chorobę skarżą się na podwyższone tętno, częste kołatanie serca,[45] nadmierne pocenie się, uczucie ciepła nawet w chłodnym otoczeniu. W skrajnych przypadkach dochodzi do utraty wagi i osłabienia mięśni.

Zbyt mała ilość hormonu tarczycy (niedoczynność tarczycy) powoduje natomiast zwolnione tętna,[46] przewlekłe uczucie zimna, zaparcia, niewyjaśnione przybieranie na wadze, suchość skóry, wypadanie włosów, osłabienie, bóle mięśni, depresję i zmęczenie.[47] W skrajnych przypadkach, może nastąpić spadek funkcji poznawczych.[48] Natomiast niemowlęta urodzone przez matki cierpiące na niedobór jodu są w grupie wysokiego ryzyka rzadkiej postaci upośledzenia umysłowego znanego jako kretynizm. Zaburzenia funkcji poznawczych spowodowane niedoczynnością tarczycy są odwracalne, przy zastosowaniu suplementacji jodu lub hormonu tarczycy.[49]

Zarówno nadmierna jak i obniżona produkcja hormonów przez tarczycę wiąże się z powstaniem wola. W przypadku nadczynności, wole jest wynikiem zapalenia gruczołu, który jest atakowany przez nadaktywny układ immunologiczny. Przy niedoczynności, jest ono rezultatem starań wytworzenia większych ilości hormonu wobec niewystarczającego poziomu jodu w diecie.

Niedobór tego pierwiastka jest najczęstszą przyczyną powstania wola, a ponieważ powoduje niedoczynność tarczycy, jest również najczęstszym problemem związanym z hormonami na świecie.[50] Niedobór jest najpowszechniejszy wśród osób, które mieszkają w głębi lądu, z dala od oceanów, które są jego najlepszym źródłem.

Zaburzenia wynikające z niedoboru jodu mogą powodować objawy niedoczynności nawet bez nieprawidłowości w pomiarach poziomu hormonów tarczycy.[51] Najnowsze dowody wskazują, że niedostateczne stężenie tego pierwiastka wiąże się z otyłością, zaburzeniami poznawczymi, zaburzeniami psychiatrycznymi, fibromialgią i różnymi rodzajami nowotworu.[52]

Paradoksalnie, inną ważną konsekwencją łagodnego i umiarkowanego niedoboru jodu u osób starszych jest nadczynność tarczycy, zwłaszcza u kobiet.[53] Jest to spowodowane szybko rosnącymi guzkami, powstałymi w wyniku nadprodukcji hormonów tarczycy. Mogą one powodować zaburzenia rytmu serca, osteoporozę i utratę mięśni.[54]

Wśród negatywnych konsekwencji niedoboru jodu jest niekorzystny wpływ na zdrowie piersi. Dowody naukowe wskazują na istnienie związku pomiędzy niedostatecznym poziomem tego pierwiastka a powstaniem nowotworu piersi i mastopatią, dwóch największych problemów zdrowotnych wielu starszych kobiet. Warto również wspomnieć o danych potwierdzających, że suplementacja jodu może wspomagać utrzymanie zdrowej tkanki piersiowej.

Na szczęście, zaburzeniom niedoboru jodu i związanym z nim zagrożeniem dla zdrowia można zapobiegać poprzez spożywanie odpowiednich ilości jodu.[55]

Jod - rosnąca rola w zachowaniu zdrowia piersi

Niedobór jodu szybko uznano za główny czynnik ryzyka nowotworu piersi.

W ludzkiej tkance piersiowej oraz mleku matki znajduje się większe stężenie jodu niż w tarczycy, w której zgromadzone jest jedynie 30%.[60] Tkanka piersiowa bogata jest w te same, transportujące jod białka, używane przez gruczoł tarczycy do wychwytywania tego pierwiastka z krwiobiegu.[61] Ewolucyjne przyczyny tego są oczywiste: obecność jodu jest niezbędna w rozwoju mózgu noworodków, więc organizm matki musi posiadać bezpośredni sposób na jego dostarczanie karmionemu niemowlęciu.[62]

Jod odgrywa kluczową rolę w zachowaniu zdrowia piersi kobiet.[63]  W obecności związków chemicznych i enzymów znajdujących się w tkance piersiowej, jod wywiera silny, antyoksydacyjny wpływ - porównywalny do witaminy C.[64] Jego niedobór wystawia tkankę piersiową na działanie markerów chemicznych podwyższonej peroksydacji lipidów, jednego z pierwszych czynników w rozwoju nowotworów.[65]

Niedobór jodu powoduje również niekorzystne zmiany w DNA i receptorach estrogenowych.[66] Powstałe zmiany wraz z niedostatecznym poziomem tego pierwiastka wywołanym przez zwiększenie stężenia estrogenu, mogą znacznie podnieść ryzyko wystąpienia nowotworu piersi u kobiet.[67]

Jod pomaga również regulować poziom kortyzolu (hormonu stresu) oraz wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.[68]  Zarówno nieprawidłowe stężenie kortyzolu jak i wadliwie działający  układ immunologiczny, są istotnym ryzykiem nowotworu piersi. Kobiety chorujące na mastopatię mogą również mieć podwyższony poziom tego hormonu.[69]

Podsumowując, te biologiczne czynniki wyjaśniają dobrze znany związek pomiędzy niedoborem jodu a chorobą i nowotworem tarczycy, a także guzem piersi, na które najczęściej zapadają kobiety po menopauzie.[70]

Związek pomiędzy spożyciem jodu a guzem piersi jest najbardziej widoczny, gdy porówna się zachorowalność wśród populacji spożywającej dietę zachodnią a japońską.

W codziennym menu Japonek znajdują się bogate w jod wodorosty, dzięki którym ich dieta dostarcza do organizmu 25 razy więcej tego pierwiastka niż w przypadku diety przeciętnej Amerykanki.[71] Wśród mieszkanek Japonii zachorowalność na nowotwór również jest o mniej więcej jedną trzecią mniejsza od amerykańskich kobiet. Ta różnica zanika u Japonek, które wyemigrowały do USA, ze względu na spożywanie przez nie znacznie mniej wodorostów.[72]

Testy prowadzone w kierunku profilaktyki nowotworowej piersi są zachęcające. Jak się okazało, nieprzerwane podawanie jodu podatnym na nowotwór szczurom, blisko 2,5-krotnie zmniejszyło odsetek  pojawiania się guza.[73] Komórki nowotworowe chętnie absorbują jod, co z kolei hamuje wzrost guza i powoduje ich śmierć.[74]

Suplementacja jodu redukuje rozmiar zarówno łagodnych jak i złośliwych nowotworów piersi, co po części przypisuje się efektowi bezpośredniej redukcji poziomu peroksydacji lipidów.[75] Chociaż dawki jodu stosowane w tych badaniach są duże - 5000 mcg dziennie, nie zaobserwowano żadnego toksycznego wpływu zarówno na funkcje tarczycy jak i inne tkanki.[76] Dalsze korzyści uzyskać można poprzez połączoną suplementację jodu i selenu, który jest niezbędnym kofaktorem w enzymach używanych w tkankach tarczycy i piersi do optymalnego wykorzystania jodu.[77]

Poza oczywistą rolą w profilaktyce nowotworowej piersi, zwiększone spożycie jodu może wspomagać łagodzenie innej powszechnej, mniej śmiertelnej choroby  - mastopatii  (FBD).

Choć niegroźna, mastopatia jest bardzo powszechna. Dotyka co najmniej 9% wszystkich kobiet, które poddały się biopsji, choć rzeczywista liczba jest prawdopodobnie znacznie wyższa.[78] Badania na zwierzętach wykazały, że choroba może być indukowana przez pozbawienie tkanki piersiowej jodu.[79] Zmiany te są odwracalne u ludzi po zastosowaniu dawki 5000 mcg/dzień.[80]

W pewnej próbie, wśród 65 % kobiet chorujących na mastopatię, znaczna poprawa, oceniana zarówno przez lekarzy jak i same badane, była widoczna po przyjmowaniu dawki 3000-6000 mcg.[81] Tylko 33% pań otrzymujących placebo zaobserwowało jakieś korzyści. Nie odnotowano żadnych efektów ubocznych przy zastosowaniu jakiejkolwiek dawki.[82]

Staje się coraz bardziej oczywiste, że niedobór jodu zaburza optymalne zdrowie piersi, a spożywanie tego pierwiastka śladowego w znacznie większych od zalecanych ilościach (150-290 mcg), jest konieczne dla osiągnięcia korzyści. Dawka wynosząca 3000-6000 mcg łagodzi objawy mastopatii.[83]

Tabela 2. Częstotliwość występowania niedoboru jodu w Australii [84]

Wpływ jodu na zdrowie układu sercowo-naczyniowego

Jod oraz bogate w niego pokarmy od dawna stosowane były jako naturalna terapia lecząca z nadciśnienia i chorób sercowo-naczyniowych.[85] Nawet przy braku wyraźnych objawów, niedoczynność tarczycy przyczynia się do powstania schorzeń serca i zawału oraz zwiększa ryzyko śmierci w ich wyniku.[86]

Dysfunkcja tarczycy powoduje niekorzystne zaburzenie profilu lipidowego, podnosi poziom lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) i całkowitego cholesterolu oraz zwiększa ryzyko miażdżycy.[87] Niedoczynność wpływa także mięsień sercowy, osłabiając jego pracę z każdym kolejnym skurczem, co może powodować zaburzenia rytmu serca.[88] Efekty te mogą nie być zauważalne w spoczynku, ale stają się wyraźne podczas umiarkowanego wysiłku.[89] Zaburzone funkcje tarczycy odpowiadają również za podniesienie współczynnika talia/biodra, związanego z otyłością czynnika ryzyka choroby sercowo-naczyniowej.[90]

Przywrócenie prawidłowej pracy tarczycy pomaga zahamować wiele czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej, wpływając szczególnie na niekorzystny profil lipidowy.[91] Jednak medycyna konwencjonalna wciąż stosuje leczenie hormonami tarczycy, co może być niebezpieczne w przypadku już osłabionego serca.[92]

Terapia z zastosowaniem jodu daje obiecujące wyniki, proponując bezpieczny i skuteczny sposób modulowania wspomnianych wyżej problemów zdrowotnych.

Jod chroni przed nowotworem żołądka

Zarówno gruczoł tarczycy, tkanka piersiowa jak i część układu pokarmowego zawierają duże stężenie jodu.[93] Komórki wyścielające żołądek są szczególnie bogate w ten pierwiastek, którego przeciwutleniające działanie jest dla nich niezwykle istotne.[94] Skłoniło to naukowców do zbadania, czy niedobór jodu odgrywa również rolę w nowotworach układu pokarmowego.

Okazało się, że osoby mieszkające na obszarach gdzie występuje niedobór jodu, są nie tylko podatne na powstanie wola, ale są także bardziej narażone na nowotwór żołądka.[95] Pacjenci onkologiczni z Iranu żyjący z dala od morza 2,5 razy częściej cierpią na poważny niedobór jodu niż grupa kontrolna.[96] Nowotwór żołądka jest najczęstszą postacią nowotworu w północno-wschodniej części Turcji, gdzie niedostateczny poziom tego pierwiastka jest powszechny. Naukowcy wykazali, że jego stężenie w tkance guza było znacznie niższe niż w otaczających, zdrowych tkankach.[97]

W ostatnich latach, zwiększone spożycie jodu jest silnie skorelowane z redukcją częstotliwości zapadania na nowotwór żołądka.[98]

Jod pochodzący z oceanu: najefektywniejsza, naturalna forma

Oceany są głównym magazynem jodu na naszej planecie, a największą jego ilości można znaleźć w wodorostach, w szczególności w odmianach - kelp i morszczyn pęcherzykowaty. Naukowcy spekulują, że te prymitywne rośliny gromadzą jod, aby chronić się przed stresem oksydacyjnym w otwartym oceanie.[99] Ludzie mogą czerpać korzyści z tego naturalnego procesu, ponieważ jod znajdujący się w wodorostach jest najbardziej biologicznie dostępną jego formą.

Podsumowanie

Obecność jodu jest niezbędna dla utrzymania zdrowej czynności tarczycy. Jego niedobór może spowodować zwiększenie masy ciała, obniżyć poziom energii, wywołać depresję, choroby sercowo-naczyniowe, zaburzenia funkcji poznawczych oraz niektóre nowotwory.

Rozmiar niedoboru jodu osiągnął poziom epidemii, której rozmiary zwiększyły się czterokrotnie w ciągu ostatnich 40 lat. Alarmujący jest fakt, że 74% "zdrowych" osób prawdopodobnie może już nie spożywać wystarczających ilości tego pierwiastka.

Najnowsze analizy naukowe pokazują, że obecnych na rynku, wiele komercyjnych marek soli kuchennej, nie zawiera dostatecznych ilości jodu. Wciąż napływające dowody wskazują, że niski jego poziom silnie wpływa na szereg problemów zdrowotnych, wliczając w to zwiększone ryzyko nowotworu piersi czy mastopatii.

Materiał wykorzystany za zgodą Life Extension. Wszelkie prawa zastrzeżone.