Łagodny przerost prostaty (BPH) część 1

Według pewnych szacunków, większość mężczyzn powyżej 60. roku życia cierpi na łagodny (nienowotworowy) przerost prostaty (BPH). Powiększony stercz może wynikać z dwóch stanów chorobowych - łagodnej hiperplazji lub łagodnej hipertrofii prostaty (oba uznaje się za BPH). Chociaż różnią się one nieznacznie od siebie,[1] to powiększony gruczoł prostaty występuje w obu przypadkach.

BPH (chociaż to nie jest nowotwór prostaty) może nawracać i stanowić stopniowe zagrożenie dla zdrowia. Kiedy prostata powiększa się z jakiegokolwiek powodu, gruczoł naciska na cewkę moczową (kanał, który transportuje urynę oraz nasienie). Nawet najmniejszy wzrost w wielkości stercza ma skłonności do uciskania cewki moczowej. Prostata produkuje istotną, płynną część składową spermy. Ponadto komórki mięśnia gładkiego w gruczole prostaty przyczyniają się do silnej ejakulacji nasienia.

Podczas leczenia BPH, konwencjonalna medycyna zwykle skupia się na lekach hamujących hormony, które kontrolują wzrost (przerost) prostaty lub rozluźniają mięśnie gładkie wewnątrz gruczołu. Alternatywą jest operacja. Jednak większość mężczyzn, może skorzystać ze stosowania różnych uzupełniających substancji odżywczych, które zapewniają udowodnioną ulgę przy zdiagnozowanym BPH.

Pod wpływem hormonów

Wzrost gruczołu prostaty jest regulowany przez hormony płci, takie jak estrogen, testosteron i dihydrotestosteron (DHT). Wewnątrz organizmu, testosteron jest metabolizowany do DHT za pomocą enzymu 5-alfa-reduktazy. Często, wraz z wiekiem u mężczyzn, następuje większa produkcja DHT. Jak wykazano, leki oraz substancje odżywcze, które obniżają DHT poprzez hamowanie 5-alfa-reduktazy, zmniejszają wielkość gruczołu prostaty - redukując symptomy BPH.

Chociaż testosteron i jego metabolit DHT są hormonami najczęściej związanymi z chorobą prostaty, to na jej wzrost ma również wpływ estrogen. Podczas gdy jest on zazwyczaj uznawany za żeński hormon, mężczyźni w trakcie swojego życia również go produkują poprzez konwertowanie testosteronu do estrogenu za pomocą enzymu aromatazy. Wraz z wiekiem u mężczyzn, poziom aromatazy wzrasta, co prowadzi do zwiększenia poziomu estrogenu. Pomaga to wyjaśnić, dlaczego wraz z wiekiem, poziom testosteronu zmniejsza się (jako że większy poziom aromatazy konwertuje testosteron do estrogenu), a gruczoł prostaty powiększa.

Wraz z wiekiem powstaje powiększający się brak równowagi między estrogenem i testosteronem. Poziom tego ostatniego (w szczególności wolnego testosteronu), dramatycznie obniża się wraz z przybywającymi latami, a estrogenu utrzymuje się na dość stałym poziomie lub nawet wzrasta.[2] Starsi mężczyźni w porównaniu z tymi młodszymi, mają dużo więcej estradiolu (najpotężniejszej formy estrogenu), niż wolnego testosteronu. Zwiększony poziom estrogenu i zmniejszający się androgenu jest jeszcze bardziej zauważalny w gruczole prostaty. Wraz z wiekiem, stan estrogenu w prostacie znacznie wzrasta, zwłaszcza u mężczyzn z BPH.[3]

Poprzez ograniczenie aromatazy lub hamowanie łączenia się estrogenu do komórek prostaty, można zmniejszyć objawy BPH lub spowolnić rozwój choroby. Aby to potwierdzić potrzeba jednak wykonać więcej badań tego typu.

Lekarze posługując się Międzynarodową Skalą Punktową Objawów Towarzyszących Chorobom Gruczołu Krokowego (IPSS) kierują pacjentów, u których rozwija się przerost prostaty (BPH) na odpowiednie leczenie. Stosowany na całym świecie IPSS oparty jest na obecności i powadze symptomów.

Przerost prostaty - testy diagnostyczne BPH

Badanie przez odbytnicę (z ang. DRE) jest rutynowym testem, który diagnozuje powiększoną prostatę. Aby wykonać DRE, lekarz wsuwa palec w rękawiczce do odbytnicy. Doświadczony urolog łatwo może wykryć tylne i boczne płaty stercza przez cienką ścianę odbytniczą. Prawidłowy gruczoł jest wielkości kasztanu. Przerośnięta prostata jest miękka. Łagodnie rozszerzona prostata będzie odczuwana jako gładka i elastyczna. Tkanki nowotworowego stercza są zazwyczaj bardziej zwarte. BPH występuje tylko w torebce prostaty. Lekarz może podejrzewać nowotwór, jeżeli wyczuje twarde guzki.[6]

Testy diagnostyczne. Swoisty antygen sterczowy (PSA) jest białkiem produkowanym przez komórki prostaty. Zazwyczaj znajduje się w wysokich koncentracjach w płynie nasiennym i w małych ilościach we krwi. PSA jest specyficznym antygenem prostaty.[7] Jego prawidłowy wynik powinien mieścić się w zakresie 0 - 4 nanogram na mililitr (ng/ml). Niedawne badania sugerują, że do 30 procent mężczyzn, którzy mają wynik PSA w granicy 2,6 do 4,0 ng/ml może mieć nowotwór prostaty.[8] Podczas gdy podniesiony poziom PSA nie oznacza zdiagnozowanie nowotworu, to może niepokoić ponieważ wskazuje o nadmiernym rozkładaniu i wymiany komórek prostaty. Z tego powodu, mężczyźni z podniesionym stanem PSA - by wykluczyć nowotwór prostaty - powinni przeprowadzić dodatkowe testy diagnostyczne, takie jak biopsja prostaty.[9]

Uroflowmetria mierzy czas, w którym dana ilość uryny jest wydalona. Zazwyczaj zdrowy mężczyzna w wieku 40 - 60 lat wydala 200 ml w ok. 11 sekund (w tempie 18 ml/s). Zdrowemu mężczyźnie ale powyżej 60. roku życia zajmuje to trochę więcej czasu - ponad 15 sekund (w tempie 13 ml/s). Pacjent z BPH może potrzebować 20 do 40 sekund, aby wydalić 200 ml, zależenie od stanu uciskania na cewkę.[10] Uroflowmetria może zostać wykonana w domu przy użyciu kubeczka z miarką i zegarka którym mierzy się czas. Aby przeprowadzić ten test należy wypić dużo wody. Następnie należy jak najdłużej wstrzymywać oddanie moczu, a w trakcie wydalania zmierzyć czas do zapełnienia 200 ml kubeczka.

Objętość uryny zalegającego w pęcherzu natychmiast po mikcji jest mierzona za pomocą testu PVR. Może on zostać wykonany przy użyciu ultradźwięków (USG - technika nieinwazyjna) lub cewnika (inwazyjny). Zwiększająca się z czasem ilość zalegającego moczu może wskazywać na postęp BPH oraz na potrzebę wykonania operacji.[11]

Terapeutyczne alternatywy

Generalnie, jeżeli lekarz zdiagnozował przerost prostaty ale pacjent nie odczuwa żadnych objawów, nie wymaga on leczenia. Jednak powaga symptomów wiąże się z większym prawdopodobieństwem potrzeby przeprowadzenia operacji. Ponieważ u większości mężczyzn z BPH nie rozwijają się znaczne problemy z oddawaniem moczu, a łagodniejsze symptomy rozwijają się wolno lub nie występują wcale, badanie przepływu uryny jest preferowanym diagnostycznym narzędziem, identyfikującym pacjentów, którzy nie wymagają leczenia. Osoby te mogą być pod baczną obserwacją lekarza.[12] Ta strategia, szczególnie kiedy uwzględnia powolne postępowanie BPH, daje okazje do stosowania uzupełniającego podejścia (takiego jak terapia odżywcza) bez ryzyka dla pacjentów.

Baczna obserwacja. Jeżeli przerost prostaty (BPH) nie jest poważny to stan pacjenta będzie uważnie monitorowany przez lekarza. Lekarz powinien jednak potwierdzić czy opóźnienie leczenia nie będzie prowadzić do nieodwracalnych komplikacji. Zmniejszenie ilości spożywanych płynów (szczególnie przed snem) i umiarkowane spożywanie alkoholu i kofeiny [13] może zmniejszyć nasilenie symptomów. Baczna obserwacja nie sugeruje jednak nie robienia niczego w tym kierunku. Całkiem przeciwnie, jest to doskonała okazja na leczenie BPH za pomocą diety i suplementów.

Przezcewkowa termoterapia mikrofalowa. Przezcewkowa termoterapia mikrofalowa (z ang. TUMT) jest alternatywą dla operacji. Wykonuje się ją za pomocą cewnika zaopatrzonego w specjalną antenę, która dostarcza energię mikrofalową do prostaty, wybiórczo ogrzewając i zabijając jej tkankę. To chirurgiczne narzędzie zaprojektowane jest w sposób który pozwala na dokładną kontrolę temperatury i głębokości ogrzewania. TUMT jest zabiegiem wykonywanym na pacjencie będącym pod wpływem środków uspokajających (nie jest poddany narkozie). TUMT jest alternatywą dla mężczyzn z BPH, którzy nie są dobrymi kandydatami do operacji. U pacjentów leczonych TUMT występują minimalne, przejściowe efekty uboczne, które ustępują same lub po zastosowaniu odpowiednich leków. Symptomy mogą zniknąć w przeciągu 3 tygodni. Pewną wadą zabiegu jest ryzyko wstecznej ejakulacji, patologii w której nasienie zamiast wydostawać się na zewnątrz ciała, trafia do pęcherza moczowego. Nie ma to wpływu na orgazm, ale może spowodować niepłodność.

Przezcewkowa ablacja igłowa. Przezcewkowa ablacja igłowa (TUNA) jest zabiegiem wykorzystującym niskopoziomową energię fal radiowych, o częstotliwości około 490 kiloherca (kHz), do wytworzenia wysokiej temperatury (50 do 90 °C) celem zniszczenia nieprawidłowej tkanki. Leczenie trwa kilka tygodni. Podczas TUNA, kateter, który jest zakończony dwoma elastycznymi igłami, jest wsuwany do prostaty przez penis. Igły są osłonięte u nasady, by uniknąć uszkodzenia cewki moczowej. Energia fali radiowej przechodzi z jednej igły do drugiej, niszcząc tkanką prostaty między igłami. Postęp zabiegu rejestruje się przez sondę ultradźwiękową. TUNA może zostać wykonana na pacjencie miejscowo znieczulonym oraz poddanemu działaniu środków uspokajających.[14]

Operacja. Operacja jest powszechnie przeprowadzana w leczeniu BPH, który powoduje znaczne trudności w oddawaniu moczu. Operacja BPH może zostać wykonana przez nacięcie brzuszne lub za pomocą urządzenia endoskopowego, umieszczanego w cewce moczowej (TURP). Około 90 procent wszystkich operacji jest zabiegiem typu TURP. TURP jest standardem, względem którego oceniane są pozostałe metody.

Podczas zabiegu TURP, lekarz posługuje się narzędziem o nazwie resektoskopia, który zakończony jest małą pętlą elektryczną. Pętla stosowana jest do usunięcia blokującej części gruczołu prostaty a następnie kauteryzowania rany, by zmniejszyć krwawienie. Jak wykazano TURP jest skutecznym zabiegiem, po jego wykonaniu objawy są znacznie złagodzone. Nie mniej jednak BPH może nawracać. Co więcej, u niektórych mężczyzn mogą pojawiać się zaburzenia erekcji (impotencja). Większość pacjentów odczuwa również pewien stopień nietrzymania moczu, który zazwyczaj mija w krótkim czasie.

Po zabiegu TURP większość pacjentów pozostaje w szpitalu jeszcze około 3 dni. Po wyjściu z niego, czas rekonwalescencji jest krótki, a objawy znacznie ustępują. Najpowszechniejszymi skutkami ubocznymi TURP jest wsteczna ejakulacja.

TURP może również zostać wykonany za pomocą laseru. Badania wykazały, że fotowaporyzacja tkanki prostaty używająca skupionego lasera (the Greenlight PV Laser System) zmniejsza wielkości prostaty, rzadko niosąc ze sobą skutki uboczne.[15] Alternatywnie, może zostać wykonany zabieg o nazwie przezcewkowe odparowywanie prostaty (TUVP), w którym wyparowuje się tkankę. Polega on na dostarczeniu wysokiej temperatury bezpośrednio do tkanki prostaty przy pomocy walcowatej elektrody. Gorąca temperatura odparowuje tkankę w podobny sposób jak za pomocą laseru. Jest to stosunkowo nowa technika, która daje obiecujące wyniki kliniczne i została przejęta przez wielu doświadczonych urologów.

Jeżeli konieczne jest usunięcie części gruczołu prostaty, może zostać wykonana częściowa prostatektomia. Ten zabieg jest otwartą operacją, podczas której pacjent jest pod ogólną narkozą. Podczas operacji, chirurg usuwa tylko przerośniętą część gruczołu prostaty. Nie powinno się jej mylić z radykalną prostatektomią (wykonywaną u mężczyzn z nowotworem prostaty), w którym usuwany jest cały gruczoł.

Aktualną kliniczna filozofią dotycząca BPH jest opóźnianie każdej formy operacji tak długo jak to tylko możliwe, aby uniknąć komplikacji, które mogą narazić jakość życia pacjenta. Aby zatrzymać powiększanie się prostaty, pierwszym krokiem leczenia BPH powinno być stosowanie odpowiedniej diety i farmakoterapii.[16]

Materiał wykorzystany za zgodą Life Extension. Wszelkie prawa zastrzeżone.