Kwercetyna – szerokie spektrum ochrony

Wiele z najsilniejszych leków, jak te dla diabetyków czy specyfiki stosowane w chemioterapii oraz w leczeniu układu krążenia, pochodzą z ekstraktów roślinnych. Jednym z powodów dla którego rośliny posiadają taki potencjał leczniczy dla ludzi jest fakt, że są one w stanie wytrzymać działanie różnych sił destrukcyjnych, takich jak promieniowanie środowiskowe, uszkodzenia oksydacyjne oraz toksyny chemiczne, ze względu na unikalną zdolność do wytwarzania skomplikowanych cząsteczek zwanych flawonoidami¹. Te same warunki dla ludzi mogłyby być śmiertelne. Kiedy jednak spożywamy pokarm roślinny, wówczas korzyści ochronne tych samych flawonoidów są łatwo przenoszone do naszych organizmów²!

Wyjątkowym wśród nich jest bez wątpienia kwercetyna, która znajduje się w szerokiej gamie produktów spożywczych, takich jak skórka winogron, czerwona cebula, zielona herbata czy pomidory. Kwercetyna wzbudza intensywne zainteresowanie naukowców ze względu na unikalną właściwość przeciwdziałania starzeniu się oraz aktywność podnoszącą odporność³. Według kilku ostatnich badań wynika, że organizmy przyjmujące wysoki poziom kwercetyny prowadzą zdrowsze i dłuższe życie⁴. Testy laboratoryjne obejmujące zarówno proste drożdże i prymitywne robaki jak i kultury ludzkich komórek wskazują, że sama kwercetyna aż o 60% wydłuża życie⁵! Co więcej, zapobiega nowotworom, zmniejsza reakcje alergiczne, podnosi odporność a także chroni układ krążenia.

Ze względu na synergie z resweratrolem, osoby dbające o zdrowie często uzyskują kwercetynę poprzez stosowanie opartych na badaniach naukowych suplementów z resweratrolem.

Kwercetyna obniża poziom cholesterolu, zwalcza miażdżycę

Kwercetyna naturalnie występuje w produktach roślinnych przez co jest wysoce przyswajalna⁶. Niemniej jednak, większość ludzi nie uzyskuje wystarczającego jej poziomu z codziennej diety⁷. Badania epidemiologiczne prowadzone na dużą skalę pokazują, że nieprzerwane wysokie spożycie kwercetyny i pokrewnych flawonoidów zapewnia znaczną ochronę przed chorobami sercowo-naczyniowymi⁸.

W badaniu z udziałem 805 mężczyzn w wieku 65-84 lat, osoby o najwyższym spożyciu kwercetyny i innych flawonoidów były o 68% mniej narażone na śmierć z powodu choroby niedokrwiennej serca⁹.  Kolejna próba potwierdziła zmniejszenie śmiertelności z powodu każdej przyczyny wśród 31% kobiet i 24% mężczyzn, redukując o 46% wskaźnik zgonów w wyniku choroby serca dla kobiet i 22% dla mężczyzn (w grupie przyjmującej najwyższe dawki kwercetyny)¹⁰.

Ta spektakularna ochrona układu sercowo-naczyniowego jest wynikiem synergii działania pomiędzy kilkoma podstawowymi mechanizmami kwercetyny, wliczając w to zdolność do obniżania poziomu cholesterolu i redukcji nagromadzonej, niebezpiecznej tkanki tłuszczowej w obrębie brzusznym oraz w wątrobie.

Podczas jednego z badań dotyczącego wpływu kwercetyny na poziom cholesterolu, grupa zdrowych palących mężczyzn przyjmowała kwercetynę w dawce 100 mg/dzień bądź placebo przez okres 10 tygodni¹¹. Wśród uczestników przyjmujących suplement, zaobserwowano istotne zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego i LDL oraz wzrost poziomu HDL. Wykazano również znaczne obniżenie stężenia cukru we krwi, będącego kolejnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.

Obszerniejsza próba obejmująca niepalące osoby dała podobne wyniki, wykazując 18 % redukcję całkowitego cholesterolu, 27% zmniejszenie poziomu LDL i aż 33% wzrost korzystnego cholesterolu HDL¹².

Badania prowadzone zarówno na zwierzętach jak i ludziach również potwierdzają, że suplementacja kwercetyny może ograniczyć niebezpieczne nagromadzenie tłuszczu w jamie brzusznej i wątrobie, w wyniku zmniejszenia poziomu stresu oksydacyjnego i stanów zapalnych¹³.

Obniżenie stężenia cholesterolu i zmniejszenie tkanki tłuszczowej stanowi istotny pierwszy krok, aczkolwiek korzyści dotyczące układu sercowo-naczyniowego są znacznie większe dzięki zdolności obniżania ciśnienia krwi i zwiększania stężenia tlenku azotu w osoczu, co zapewnia tym samym większą synergię.

Hamując utlenianie cholesterolu LDL, kwercetyna zapobiega głównemu czynnikowi zapalenia naczyń krwionośnych, poprzedzającego miażdżycę¹⁴. Podczas pewnego badania po dwóch tygodniach suplementacji kwercetyny przy dawce zaledwie 30 mg/dzień, wykazano 28% redukcję stopnia utleniania LDL¹⁵.

Wyższe dawki kwercetyny wpływają na nieznaczne obniżenie ciśnienia krwi¹⁶. Suplementacja 730 mg/dobę obniżyła u osób cierpiących na nadciśnienie skurczowe (górne) ciśnienie krwi o 7 jednostek (mm Hg) i rozkurczowe (dolne) o 5 jednostek (mm Hg)¹⁷. Natomiast u osób z prawidłowym wynikiem, ciśnienie krwi pozostało na prawidłowym poziomie, nie nastąpił niebezpieczny spadek, jak to często ma miejsce przy użyciu leków przeciwnadciśnieniowych. Wyniki te zostały potwierdzone w innych badaniach, wykorzystujących niższe dawki 100 - 200 mg/dzień¹⁸.

Wydaje się, że zdolność kwercetyny obniżania ciśnienia krwi wynika z poprawy stanu zdrowia śródbłonka, warstwy wyścielającej naczynia krwionośne, która kontroluje przepływ i ciśnienie krwi. Podczas badań prowadzonych wśród szczurów cierpiących na nadciśnienie, zaobserwowano rozluźnienie naczyń krwionośnych, co skutkowało zmniejszeniem ciśnienia krwi¹⁹.

Jak zaobserwowano, stosowanie suplementacji kwercetyny w dawce 200 mg/dobę przez zdrowych mężczyzn spowodowało zwiększenie stężenie we krwi tlenku azotu, substancji wytwarzanej w komórkach śródbłonka, która jest niezbędna do rozszerzenia naczyń krwionośnych i obniżania ciśnienia krwi²⁰. Mięsień sercowy, który jest przeciążony przez podniesione ciśnienie krwi traci zdolność reagowania na tlenek azotu²¹. Dochodzi wówczas do jego przerostu, co ostatecznie doprowadza do utraty zdolności efektywnego pompowania krwi. Konsekwencje tego stanu mogą być poważne, doprowadzając do przedwczesnej śmierci czy niepełnosprawności²². Jak wykazano podczas badań prowadzonych na zwierzętach, kwercetyna całkowicie hamuje hipertrofie, co jest wynikiem korzystnych zmian w ekspresji genów w tkance mięśnia sercowego²³.

Kolejną korzyścią kwercetyny dla układu sercowo-naczyniowego jest zdolność hamowania agregacji czy "lepkości" płytek krwi. Do powstania tego stanu przyczynia się zarówno stres oksydacyjny jak i stany zapalne. Nieleczony, może prowadzić do pojawienia się skrzepów krwi, a w konsekwencji prowadzić do udaru mózgu lub zawału serca.

Podczas jednego z badań wykazano, że wśród ochotników codziennie przyjmujących wysoko biodostępną kwercetynę w dawkach 150 i 300 mg, nastąpiło szybkie (w przeciągu 30 minut) zahamowanie agregacji płytek²⁴. Efekt ten okazał się być wynikiem wielu zmian w biochemicznych szlakach sygnalizacyjnych i ekspresji genów, co przełożyło się na zdrowszy stan płytek krwi.

Kwercetyna blokuje komórki nowotworowe na wczesnym etapie

Nowotwór jest drugą najczęstszą przyczyną śmierci w Stanach Zjednoczonych (pierwsze miejsce stanowią choroby układu sercowo-naczyniowego)²⁵. Stojąc przed wyzwaniem znalezienia lekarstwa, onkolodzy coraz częściej mówią o "chemoprewencji" składników odżywczych, jako najskuteczniejszego sposobu walki z nowotworami złośliwymi²⁶.

Wielkokierunkowe właściwości kwercetyny czynią z niej naturalny, chemoprewencyjny związek. Dowody naukowe oparte na badaniach epidemiologicznych wykazały, że osoby, które spożywają kwercetynę w największych ilościach cieszą się znaczeni mniejszym ryzykiem śmierci z wielu głównych przyczyn:

• W przypadku nowotworu płuc, najczęstszej przyczyny zgonów z powodu choroby nowotworowej²⁷, wykazano 51% redukcję ogólnego ryzyka oraz 65% wśród palaczy²⁸.
• W przypadku nowotworu jelita grubego, drugiej najczęstszej przyczyny zgonów z powodu choroby nowotworowej²⁹, wykazano 32% redukcję ryzyka³⁰.
• W przypadku nowotworu żołądka, wykazano 43% redukcję ogólnego ryzyka oraz imponującą 80% redukcję ryzyka wśród palących kobiet³¹.
• Istnieją również przekonujące dowody oparte na badaniach laboratoryjnych świadczące o roli kwercetyny w zmniejszaniu ryzyka nowotworu piersi, prostaty czy wątroby³².

Na poziomie komórkowym, kwercetyna zakłóca procesy, które przekształcają zdrowe komórki na nowotworowe. Jej przeciwutleniające i przeciwzapalne właściwości chronią DNA komórek przed niebezpiecznymi mutacjami powodującymi nowotwór³³. Kwercetyna szybko "zamraża" namnażanie się komórek nowotworowych na ich wczesnym, nieprodukcyjnym fazie cyklu replikacji³⁴. Co więcej, nie tylko hamuje rozwój nowotworu, ale również powoduje śmierć komórkową poprzez apoptozę, aby zatrzymać nadmierne rozmnażanie³⁵. Wreszcie, kwercetyna korzystnie moduluje chemiczne ścieżki sygnałowe, które są nieprawidłowe w przypadku komórek nowotworowych³⁶.

KWERCETYNA ZWALCZA GŁÓWNE PRZYCZYNY STARZENIA

 

• Natura oferuje nam rośliny, które posiadają potężną ochronę przed warunkami środowiskowymi, dzięki fito-cząsteczkom, takim jak kwercetyna.
• Ochronę przed czynnikami przyspieszającymi starzenie się, takimi jak stres oksydacyjny, promieniowanie, uszkodzenia DNA i toksyny zaskakująco łatwo uzyskać dzięki spożywaniu roślin.
• Jak wykazano podczas badań laboratoryjnych prowadzonych na zwierzętach i komórkach ludzkich, kwercetyna powoduje przedłużenie życia. Szczegółowe testy potwierdzają, że wynika to ze zwalczania wielu głównych przyczyn starzenia się i przewlekłych chorób.
• Suplementacja kwercetyny obniża ryzyko zarówno chorób sercowo-naczyniowych poprzez normalizację poziomu cholesterolu jak i zachorowania na nowotwór dzięki blokowaniu podstawowych procesów wywołujących nowotwór.
• Kwercetyna korzystnie modyfikuje również układ odpornościowy, zmniejszając wpływ alergii i związanych z nią chorób płuc, zwiększając jednocześnie odpowiedź organizmu na niebezpieczne wirusy i bakterie.
• Kwercetyna jest łatwo absorbowana i nie powoduje żadnych efektów ubocznych. Stanowi naturalny sposób wydłużenia oraz poprawy jakości życia.

Każde z tych działań może znacznie zmniejszyć szanse na to by dana komórka nowotworowa utworzyła realnego guza. Tak właśnie określa się działanie chemoprewencyjne.

Poniżej szczegóły pochodzące z badań laboratoryjnych dotyczące wpływu kwercetyny na niektóre najpowszechniejsze i najgroźniejsze typy nowotworów ludzkich:

• Kwercetyna hamuje rozwój nowotworu jelita grubego. Za powstanie nowotworu jelita grubego odpowiadają zarówno predyspozycje genetyczne jak i przewlekły stan zapalny. Jak wykazały badania prowadzone na zwierzętach, kwercetyna ogranicza stopień utleniania tłuszczów i hamuje stan zapalny w jelitach³⁷. Wpływa nie tylko na zmniejszenie częstotliwości zachorowań, ale również na wielkość guza oraz odsetek nowotworu u zwierząt³⁸.
• Kwercetyna zmniejsza liczbę i rozmiar przednowotworowych zmian w jelicie grubym. Tzw. "zmienione patologicznie krypty jelitowe" są jednym z niebezpiecznych objawów jakich szuka gastroenterolog podczas kolonoskopii³⁹.
• Kwercetyna zakłóca wczesne zmiany nowotworowe płuc. Badania laboratoryjne wykazały, że kwercetyna hamuje rozwijające się komórki nowotworowe na wczesnych fazach ich cyklu replikacji, skutecznie uniemożliwiając dalszy rozwój guza i promując śmierć komórek nowotworowych⁴⁰.

Podczas testów prowadzonych na szczurach laboratoryjnych, zbadano wpływ kwercetyny podawanej osobnikom przed wystawieniem na silny środowiskowy czynnik nowotworowy - benzo(a)piren⁴¹. Związek ten znajduje się w dymie papierosowym, grillowanej żywności i spalinach samochodowych (w szczególności oleju napędowym), co czyni go jednym z najpowszechniejszych zanieczyszczeń w naszym otoczeniu. Jak wykazano w trakcie próby, wśród nieleczonych gryzoni rozwinął się nowotwór płuc, w przeciwieństwie do grupy przyjmującej kwercetynę⁴².

• Kwercetyna zapobiega rozwojowi komórek nowotworowych wątroby. Wątroba to "składowisko odpadów toksycznych" organizmu, przyjmujące i odtruwające większość trucizn na które codziennie jesteśmy narażani. W rezultacie, komórki wątroby są w epicentrum rozwoju nowotworu wywołanego przez toksyny. Badania pokazują, że kwercetyna podnosi produkcję przez komórki wątrobowe ochronnych białek i układów enzymatycznych, blokując cykl replikacji komórek nowotworowych oraz redukując mutacje DNA wywołane przez toksyny⁴³.

Wiele z najpoważniejszych zagrożeń związanych z nowotworem tkanki wątroby wiąże się z większymi uszkodzeniami oksydacyjnymi. Kwercetyna łagodzi te zmiany dzięki gwałtownemu podniesieniu produkcji przez komórki wątroby naturalnych, ochronnych, antyoksydacyjnych układów enzymatycznych⁴⁴. W wyniki tego, następuje wyraźna redukcja powstawania i replikacji komórek nowotworowych wątroby.

• Kwercetyna zakłóca receptory hormonów płciowych na reprodukcyjny system nowotworów. Blokuje androgenne receptory wykorzystywane do podtrzymania wzrostu przez komórki nowotworu gruczołu krokowego, potencjalnie chroniąc przed utworzeniem guza⁴⁵. Z drugiej jednak stronny, w przypadku komórek nowotworowych piersi, kwercetyna stymuluje receptory estrogenu, ale tylko tzw. "beta" – receptory hamujące nowotwór, a nie "alfa" – które promują jego powstanie⁴⁶.

Te skumulowane efekty umiejscawiają kwercetynę na szczycie listy potencjalnych suplementów zapobiegających powstanie nowotworu.

Kwercetyna łagodzi alergie, ataki astmy oraz chroni płuca

Reakcje alergiczne mogą na co dzień tylko irytować bądź stanowić wręcz zagrożenie dla życia. Źródłem ich wyzwalania może być żywność (np. orzeszki ziemne) lub środowisko (np. pyłki). Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z faktu, że reakcje uczuleniowe są odpowiedzialne za większość objawów astmy, a nawet przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Jak udowodniono, kwercetyna korzystnie modyfikuje reakcję alergiczną na wiele sposobów potencjalnie ratujących życie.

Zacznijmy od alergii, która jest wywoływana przez określone substancje (alergeny). Kwercetyna blokuje reakcję alergiczną na kilka sposobów. Hamuje działania komórek układu odpornościowego, zmniejszając ilość substancji zwanej histaminą, która odpowiada za swędzenie skóry, łzawienie oczu i (co bardziej niebezpiecznie) zmniejszenie ciśnienia krwi. Kwercetyna osłabia również działanie pewnych typów komórek, które znajdują się w centrum alergicznych i autoimmunologicznych procesów⁴⁷. Badania wykazały, że w przypadku alergii skórnej (kontaktowe zapalenie skóry), kwercetyna jest skuteczniejsza od standardowych leków - kromoglikanu w hamowaniu uwalniania cytokin zapalnych⁴⁸.

Profilaktyczne działanie kwercetyny jest szczególnie skuteczne w przypadku alergii pokarmowych. Badania pokazują, że ta substancja odżywcza hamuje stan zapalny jelit stymulowany przez przeciwciała związane z alergią⁴⁹,  co może redukować lokalny dyskomfort oraz niebezpieczne ogólnoustrojowe objawy.

Podczas istotnego testu prowadzonego na zwierzętach wykazano, że kwercetyna całkowicie zablokowała śmiertelną "anafilaktyczną" reakcję na orzeszki ziemne u szczurów cierpiących na alergię⁵⁰. Wśród badanych gryzoni zaobserwowano znacznie niższy poziom histaminy niż w przypadku grupy kontrolnej. Nie ujawniono żadnego przypadku zatkania górnych dróg oddechowych, obniżenia ciśnienia krwi czy nieszczelności naczyń krwionośnych, które pojawiły się wśród osobników kontrolnych w odpowiedzi na zjedzenie orzeszków ziemnych. Próba ta ma silne implikacje dla przyszłych badań u ludzi, ponieważ uczulenie na orzechy jest najczęstszą przyczyną śmiertelnych lub zagrażające życiu alergii pokarmowych⁵¹.

W przypadku astmy, mięśnie gładkie dróg oddechowych (tchawicy i oskrzeli) zwężają się nadmiernie w odpowiedzi na bodziec alergiczny. Większość z takich mechanizmów komórkowych jest podobne do tych obserwowanych u alergików. Kiedy mięśnie gładkie obkurczają się, następuje zwężenie dróg oddechowych a oddychanie staje się trudne. W wyniku tego, u osób cierpiących na astmę pojawia się znany odgłos - świszczący oddech i potrzeba wypuszczenia powietrza z płuc.

Kwercetyna wpływa na zmniejszenie liczby i aktywacji zapalnych komórek układu odpornościowego⁵², obniża poziom histaminy i rozluźnia mięśnie gładkie dróg oddechowych⁵³. Podczas jednego z badań, kwercetyna okazała się być co najmniej tak samo skuteczna w redukcji oporności przepływu powietrza jak standardowy lek na astmę jak np. kromoglikan i wziewne steroidy⁵⁴.

Wraz z wiekiem, u wielu osób z astmą rozwija się powiązany stan zwany przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP). Zarówno POChP jak i przewlekłe stany zapalne, stres oksydacyjny i fizyczne uszkodzenia płuc utrudniają przepływ powietrza. W ciężkich przypadkach, ściany między pęcherzykami płucnymi rozkładają się powodując stan znany jako rozedma płuc, który wywołuje świszczący, ciężki oddech i w końcu choroby serca.

Jak wykazano podczas badań laboratoryjnych, kwercetyna otwiera drogi oddechowe, zwężone przez POChP. Dzięki temu następuje przywrócenie prawidłowej elastyczności tkanki płuc i zmniejszenie stanu zapalnego⁵⁵. Co istotnie, redukuje również produkcję białkowych enzymów, które rozpuszczają ściany pęcherzyków, pomagając utrzymać prawidłową strukturę i funkcję płuc⁵⁶.

Jedną z istotnych korzyści jakie daje kwercetyna jest zdolność ograniczania "rumienia" na twarzy, którego wiele osób doświadcza podczas stosowania suplementów niacyny w trakcie kontroli poziomu cholesterolu. Niacyna jest jednym z najbardziej skutecznych środków normalizujących stężenie cholesterolu, jednak ze względu na "rumień" (zaczerwienienie i uczucie pieczenia), wielu pacjentów przestaje stosować jej regularnie ze względu doznawanie fizycznego dyskomfortu. Podczas jednego z ostatnich badań wykazano, że dzienna 150 mg dawka kwercetyny zmniejszyła objawy o ponad 47% i czas trwania rumienia o 56%⁵⁷.

Kwercetyna wzmacnia odporność, zwalcza infekcje

Kwercetyna wzmacnia również układ odpornościowy, poprzez zwiększenie odpowiedzi immunologicznej na wiele typowych wirusów i bakterii. Jest to szczególnie istotne dla osób starszych, których odporność spada z wiekiem, czyniąc ich coraz bardziej podatnych na niebezpieczne infekcje.

Jak wykazano podczas testów laboratoryjnych, kwercetyna zabija wirusy, aczkolwiek jej mechanizmy działania w tym zakresie nie są do końca jasne⁶⁵. Podczas jednego z badań laboratoryjnych zaobserwowano, że kwercetyna zatrzymała replikację wirusa grypy typu A skuteczniej, niż lek przeciw grypie Tamiflu⁶⁶. W innej próbie wykazano jej zdolności hamowania replikacji wirusa zapalenia wątroby typu C, który jest główną przyczyną niewydolności i nowotworu wątroby⁶⁷. Wreszcie, potwierdzono, że blokuje replikację wirusa nieżytu nosa, odpowiedzialnego za przeziębienie⁶⁸.

Podczas próby prowadzonej na zwierzętach, suplementacja kwercetyny spowodowała redukcję objawów i większą przeżywalność w przypadku zachorowań na różne typy wirusa. Jak wykazano, myszy zakażone wirusem grypy typu A, przyjmujące suplementację przed i po zainfekowaniu przez 6 dni, doświadczyły znacznie łagodniejszych objawów grypy⁶⁹.

Dogłębne badania wykazały, że płuca zwierząt liczyły aż 2000-krotnie mniej wirusów. W rzeczywistości, podobnie jak osobniki leczone Tamiflu były obciążone o połowę mniejszą liczbą patogenów⁷⁰.

Jak udowodniono, osoby dorosłe, które przyjmują suplement kwercetyny, są mniej narażone na rozwój przeziębienia i infekcje górnych dróg oddechowych po intensywnym wysiłku. Potwierdziły to badania wykazujące zachorowalność na przeziębienie wśród ochotników przyjmujących suplement na poziomie zaledwie 5%, w porównaniu z 45% pacjentów z grupy kontrolnej⁷¹. Wśród populacji sprawnej fizycznie oraz będącej w wieku średnim i starszym, 1000 mg dawka kwercetyny na dzień zmniejszyła czas trwania choroby o 31% , a nasilenie objawów o 36%⁷².

Kwercetyna skutecznie zwalcza również infekcje bakteryjne. Redukuje częstotliwość zachorowań oraz reakcję zapalną na Helicobacter pylori, przyczynę wrzodów i ostatecznie nowotworu żołądka⁷³.  Co więcej, zmniejszyła reakcje zapalne i wzmocniła mechanizmy obronne organizmu w przypadku eksperymentalnej infekcji Salmonellą, jednej z głównych przyczyn zgonów i niepełnosprawności, szczególnie u starszych osób⁷⁴.

Podsumowanie

Matka Natura chroni życie roślin nawet w najbardziej ekstremalnych i najtrudniejszych warunkach na naszej planecie. Udaje jej się to dzięki potężnym fito-związkom chemicznym, z których najpowszechniejszą jest kwercetyna. Na szczęście, ten ochronny efekt jest łatwo przenoszony do naszych organizmów, gdy przyjmujemy kwerectynę. Jak wykazano, przedłuża ona życia zwierząt, w dużej mierze chroniąc nas przed tymi samymi zagrożeniami, których doświadczają rośliny: stresem oksydacyjnym, uszkodzeniami DNA i toksynami środowiskowymi. Dynamicznie powiększająca się liczba dowodów naukowych wiąże duże spożycie kwercetyny z poprawą zdrowia układu sercowo-naczyniowego, zmniejszeniem ryzyka zachorowania na nowotwór, łagodniejszymi reakcjami alergicznymi oraz i zwiększoną odpornością na infekcje. Przyjmowanie odpowiednich składników odżywczych pochodzenia roślinnego stanowi poważny problem dla większości osób. Na szczęście, dzięki biodostępnemu suplementowi, możesz łatwo zwiększyć przyjmowaną dawkę kwercetyny.

Materiał wykorzystany za zgodą Life Extension. Wszelkie prawa zastrzeżone.